P
Đành rằng rằng nửa sau thế kỷ 18, trên văn đàn thơ ca có rất nhiều tác phẩm vang lên tiếng nói đòi hỏi hạnh phúc của người nữ giới, cũng có nhiều người lấy thân phận cung nữ làm đề tài sáng tác nhưng có nhẽ chỉ đến Nguyễn Gia Thiều, với sự chứng kiến và trải nghiệm một cách sâu sắc cuộc sống người cung nữ trong cung vua phủ chúa mới cho ra đời được tác phẩm chống chọi và dữ dội nhất cho hạnh phúc người đàn bà.
Chính vì vậy ông đã lẩn tránh những hư danh nơi quan trường, về sống ẩn dật, uống rượu, ngâm thơ. Người phụ nữ trong khúc ngâm đã lên tiếng. Có thể nói vùng đất kinh kỳ Thăng Long cuối thế kỷ 18 có rất nhiều biến động lớn. Từ khi còn bé, ông đã được ăn học trong phủ chúa, do đó ông tận mắt chứng kiến cảnh ngộ của những cung nữ bị bỏ rơi.
Những cuộc thanh trừng lẫn nhau trong triều đình phong kiến thời bấy giờ khiến cho người dân luôn phải chịu đựng nhiều nhất sự bóc lột, nghèo đói, thậm chí là sự phơi thây của những binh sĩ ngoài chiến trường.
Cuối đời, ông sống rồi tắt thở tại Thăng Long, mộ ở ven Hồ Tây sau này con cháu mới đưa về quê Liễu Ngạn. Nhưng ông sinh ra và lớn lên ở Thăng Long vì tổ tiên là một võ quan cao cấp được phong tước Đạt Vũ hầu và mẹ ông là Quận chúa Quỳnh Liên, con gái chúa Trịnh Cương. Thời gian Cung oán ngâm khúc cốt tử là mùa thu và bóng đêm.
Ông đã dùng lối văn độc thoại, làm lời một cung phi tài sắc thể hiện tâm cảnh và nỗi đau đớn bị vua ruồng bỏ. Nàng tinh thần rõ rệt về phẩm chất, thiên tài của mình, nàng tố cáo cuộc sống trụy lạc, xa hoa của bọn vua chúa, biến người cung nhân thành thứ đồ chơi.
Nếu như tác phẩm Chinh phụ ngâm của Đặng Trần Côn (có nhiều bản dịch) đã là một ngôn ngữ phản đối chiến tranh thì Cung oán ngâm khúc của Nguyễn Gia Thiều góp thêm lời cáo giác cuộc sống ngán ngẩm mệt mỏi, bất bình vì những ác nghiệp: Cảnh phù du trông thấy mà đau. Đặc biệt, lối biểu thị bằng cảm giác như xúc giác, thị giác, thính giác là cách viết độc đáo của Nguyễn Gia Thiều có lẽ là lần đầu tiên xuất hiện trong văn học Việt Nam, rất tụ hội và cô đọng.
Cũng chính trong tình cảnh ấy đã khơi nguồn cho ông sáng tác ra tác phẩm Cung oán ngâm khúc gồm 356 câu thơ song thất lục bát. Nàng biểu đạt nỗi thảm thương trong cuộc sống cô đơn, tội phạm.
Hoàn cảnh, điều kiện đó đã trở thành nguồn xúc cảm trung thực, sống động để Ông cho ra đời tác phẩm Cung oán ngâm khúc – một tác phẩm đưa Nguyễn Gia Thiều bước lên đỉnh cao của nghệ thuật thi ca Việt Nam.
Ngay thời Tây Sơn, khi được mời ra cộng tác, ông cũng cáo bệnh để trốn tránh. Nguyễn Gia Thiều có những cơ hội để sống một cuộc sống hoàng cung, phủ chúa, thấu hiểu được nỗi cay đắng, xót xa của thân phận người phụ nữ bị bó buộc nơi lầu son gác tía. Nguyễn Gia Thiều vốn có gốc là người làng Liễu Ngạn, huyện Siêu Loại (nay là huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh).
Ngay tại nơi đô thành phồn hoa, được hưởng một cuộc sống thềm vàng đệm ngọc, ông đã cảm nhận được tâm can của những người cung nga phải sống mỏi mòn trong ngục nhung lụa.
Năm 19 tuổi ông đã được phong là Hiệu úy từng giữ chức Tổng binh coi xứ Hưng Hóa và do có công nên ông được phong tước hầu Ôn Như. Sống trong sự vương giả, nên ông có được những chiêm nghiệm của thực tế cung vua, phủ chúa ở Thăng Long thời bấy giờ. Nguyễn Gia Thiều sớm trở nên người hào kiệt đa dạng, có sở trường về nhiều lĩnh vực như cầm kỳ thi họa, kiến trúc, trang trí… Chính bởi vậy mà ngay tại kinh thành Thăng Long, bên bờ Hồ Tây, ông có một dinh thự riêng bên trong khuôn viên, được ông thiết kế và trang trí vô cùng đẹp.
Chúa Trịnh Sâm khi đi thuyền đến thăm (có nhẽ là qua đường sông Tô Lịch) đã phải khen: “Vào đây có được cái phong thú như ngư phủ nhập đào nguyên” rồi còn vời ông về nội phủ để sửa chữa, trang trí cung điện. Cảnh trong Cung oán ngâm khúc là cảnh lồng qua màn sương hồi tưởng và hình dung.
V (Nguồn: Người Hà Nội/Vietnam+).
No comments:
Post a Comment